Szafarz nadzwyczajny

ZWYCZAJNY I NADZWYCZAJNY SZAFARZ KOMUNII ŚW.

1. ZWYCZAJNY SZAFARZ KOMUNII ŚWIĘTEJ

Według par. § 1 kan. 910 zwyczajnym szafarzem Komunii świętej jest biskup, prezbiter i
diakon.
Celebrans Ofiary Eucharystycznej nie może całkowicie wyręczyć się diakonem przy
udzielaniu Komunii świętej, bo ma obowiązek sam to czynić, jakkolwiek może poprosić o
pomoc właśnie diakona.
Diakon jako zwyczajny szafarz Komunii św., może udzielać Komunii świętej za zezwoleniem
rektora miejscowego kościoła i może to czynić bez względu na obecność kapłanów i
możliwość udzielania Komunii św. właśnie przez nich.

2. NADZWYCZAJNY SZAFARZ KOMUNII ŚWIĘTEJ – AKOLITA I WIERNY
ŚWIECKI (KAN. 910 § 2)
W myśl § 2 kan. 910 nadzwyczajnym szafarzem Komunii świętej jest akolita i wierny świecki
wyznaczony do pełnienia tej funkcji zgodnie z kan. 230 § 3. Należy jednak ściśle rozróżnić
zakres obowiązków akolity i szafarza świeckiego.

AKOLITA
Akolita jest mężczyzną, który otrzymuje posługę akolitatu od swego biskupa lub wyższego
przełożonego zakonnego. Posługi tej udziela się zgodnie z odpowiednim obrzędem wszystkim
tym, którzy zmierzają do przyjęcia kapłaństwa.
Do akolity należy wykonywanie szeregu funkcji:
1. posługiwanie przy sprawowaniu Mszy św. oraz w innych czynnościach liturgicznych
2. wystawienie i schowanie Najświętszego Sakramentu
3. udzielanie Komunii Św. sobie oraz innym
Akolita jako nadzwyczajny szafarz Komunii świętej może udzielać tego Sakramentu w
następujących okolicznościach:
1. gdy zwyczajny szafarz Eucharystii, a więc biskup, prezbiter lub diakon jest nieobecny.
2. gdy zwyczajny szafarz Eucharystii jest obecny, ale nie może udzielać Komunii świętej ze
względu na stan zdrowia, podeszły wiek lub inne prace duszpasterskie.
3. gdy zwyczajny szafarz Eucharystii jest obecny i nawet udziela Komunii świętej, ale do
stołu Pańskiego przystępuje tak dużo wiernych, że bez pomocy akolity obrzęd sprawowania
Mszy świętej znacznie by się przedłużył.
Nie wszystkie te warunki muszą zachodzić równocześnie, żeby akolita w poszczególnym
przypadku został poproszony o udzielenie Komunii św. Wystarczy, że zaistnieje przynajmniej

jeden z nich. Czy w danej sytuacji istnieją warunki, by akolita mógł spełnić swoją posługę
jako nadzwyczajny szafarz Eucharystii, osądza właściwy duszpasterz miejscowy, nie zaś
akolita.

NADZWYCZAJNY SZAFARZ KOMUNII ŚWIĘTEJ – WIERNY ŚWIECKI

Według kan. 910 § 2 nadzwyczajnym szafarzem Komunii świętej – poza akolitą – jest też ten
wierny, który zostanie wyznaczony do pełnienia takiej funkcji zgodnie z kan. 230 § 3. W myśl
tego ostatniego kanonu, tam gdzie istnieje potrzeba miejscowego Kościoła, bo brakuje
szafarzy Komunii św., wierni świeccy jakkolwiek nie są akolitami, mogą rozdzielać Komunię
św., byle zawsze zgodnie z przepisami prawa. – Należy jednak pamiętać, że wierni świeccy,
jeśli nawet tylko na pewien czas powierza im się specjalną służbę w Kościele, są zobowiązani
do osiągnięcia odpowiedniej formacji, koniecznej do należytego wykonywania tego zadania.
Każdy bowiem nadzwyczajny szafarz Komunii św. winien wyróżniać się żywą wiarą i
dobrymi obyczajami oraz świecić odpowiednim przykładem nabożeństwa do Najświętszego
Sakramentu. Poza tym nadzwyczajni szafarze Komunii św. mają spełniać tę posługę
świadomie, z całym oddaniem i pilnie (kan. 231 § 1). Nie można zatem powierzać tego
zadania wiernemu, którego życie nie jest przykładne, bo np. żyje w kontrakcie cywilnym,
nadużywa alkoholu lub jest uzależniony od narkotyków.
Nie można zlecać wiernemu świeckiemu udzielania Komunii św., jeśli w kościele akurat
znajduje się kapłan, diakon lub akolita, którzy chcą i mogą udzielać Komunii św.
W sprawie tej wypowiedziała się Kongregacja Sakramentów i Kultu Bożego w instrukcji
„Inaestimabile donum” w dniu 3 kwietnia 1980 r. Czytamy w tej Instrukcji, że „Wierny,
zakonnik lub świecki, upoważniony jako szafarz nadzwyczajny Eucharystii, może rozdawać
Komunię św. jedynie wtedy, gdy nie ma kapłana, diakona lub akolity, gdy kapłanowi stoi na
przeszkodzie choroba, podeszły wiek lub gdy liczba komunikujących jest tak wielka, że
przedłużyłaby się zbytnio Msza św. Należy więc zganić postawę tych kapłanów, którzy choć
obecni przy celebrze, wstrzymują się od udzielania Komunii św., zostawiając ten obowiązek
świeckim”.
Liturgiczny obrzęd pomocy w rozdzielaniu Komunii św. winien być następujący:
1. pomocnik udzielania Komunii św. ubrany w szaty liturgiczne zajmuje miejsce w
prezbiterium lub tam, gdzie pozostałe osoby pełniące funkcje liturgiczne. W żadnym
wypadku pomocnik nie powinien znajdować się podczas Mszy św. w zakrystii.
2. podczas śpiewu „Baranku Boży…” pomocnik podchodzi do ołtarza i klęka na oba kolana z
boku odprawiającego kapłana… Po przyjęciu Ciała Pańskiego przez siebie, kapłan podaje
Komunię św. pomocnikowi. Wypada, aby udzielił mu jej pod obiema postaciami (przez
zanurzenie, albo przez bezpośrednie picie z kielicha). Następnie kapłan spożywa Krew
Pańską, po czym podaje pomocnikowi naczynie z komunikantami i obydwaj równocześnie
przystępują do rozdzielania Komunii św. Po rozdzielaniu Komunii św. kapłan i pomocnik
wracają do ołtarza. Kapłan zanosi puszkę z Najświętszym Sakramentem do tabernakulum, po
czym wraca do ołtarza i puryfikuje pateny i kielich. W tym czasie pomocnik wraca na swoje
miejsce. Jedynie wyjątkowo pomocnik zanosi puszkę z Najświętszym Sakramentem do
tabernakulum, wówczas przed zamknięciem drzwiczek przyklęka na jedno kolano, następnie
wraca na swoje miejsce. Jeśli zachodzi potrzeba puryfikuje palce w naczyńku stojącym obok
tabernakulum.

W myśl zasady podziału funkcji w zgromadzeniu liturgicznym, pomocnik Komunii św. nie
powinien z zasady pełnić innych funkcji liturgicznych, np. lektora lub kantora itp.
Nie należy też powierzać szafarzowi takich zadań, które do niego z istoty przepisów
liturgicznych nie należą, jak np. wystawienie Najświętszego Sakramentu, posypywanie głów
popiołem itp.
Szafarz nadzwyczajny może – w ramach ważności powołania – świadczyć pomoc na terenie
całej swojej diecezji; ale poza własną diecezją – tylko za zgodą biskupa tamtej diecezji.

Dokumenty Stolicy Apostolskiej wydane po Soborze Watykańskim II

 Instrukcja Fidei custos (1969) – na jej podstawie niektórzy biskupi mogli się zwrócić
do Stolicy Apostolskiej w celu uzyskania upoważnienia do wyznaczenia
odpowiednich osób do udzielania Komunii świętej. Podczas wyznaczania osoby
wybierano według następującego porządku: subdiakon, kleryk niższych święceń,
zakonnik, zakonnica, katecheta (chyba że według roztropnego uznania duszpasterza
katechetę należy postawić przed zakonnicą), wierny świecki (mężczyzna i kobieta).
 Instrukcja Sacramentali Communione (1970) – zawiera dyspozycję, że w wypadku
udzielania Komunii bezpośrednio z kielicha podawanie kielicha można zlecić akolicie,
jeśli nie ma drugiego kapłana lub diakona.
 Instrukcja Sacrosanctum Concilium (1970) – w wypadku przyjmowania drugiej
postaci z kielicha potrzebni są kapłani, diakoni lub akolici do trzymania i podawania
kielicha. W niektórych przypadkach, "określonych przez kompetentną władzę" akolita
może udzielać Komunii. W razie konieczności Stolica Apostolska może zezwolić na
udzielanie Komunii świętej znanym i uczciwym osobom świeckim.
 Motu proprio Ministeria Quaedam (1972) – reformuje święcenia niższe oraz
subdiakonat (odtąd nazywane posługami); powierza akolitom nowe zadania. Akolita
ma odtąd nie tylko wspomagać diakona i usługiwać kapłanowi, ale może też, w
sytuacjach wyjątkowych (gdy nie ma szafarza zwyczajnego lub gdy szafarz zwyczajny
nie może tego czynić) udzielać Komunii.
 Instrukcja Immensae caritatis (1973) – nadzwyczajnym szafarzem Komunii, poza
akolitą, może być również odpowiednio przygotowana osoba. Wyznacza ją wyraźnie
do pełnienia tej posługi biskup ordynariusza miejsca, albo upoważniony do tego
kapłan. Jest to właściwy moment ustanowienia szafarzy nadzwyczajnych w obecnym
kształcie, wcześniej tylko Stolica Apostolska mogła wyznaczać takich szafarzy.
 Kodeks Prawa Kanonicznego (1983) – kanon 910. odnowionego Kodeksu stwierdza:
Szafarzem nadzwyczajnym Komunii świętej jest akolita oraz wierny wyznaczony
zgodnie z kan. 230 §3.. Szafarz udziela Komunii w sytuacjach nadzwyczajnych, czyli
gdy: brak jest zwyczajnych szafarzy Komunii, tzn. biskupa, prezbitera i diakona lub
akolity; mimo iż są obecni zwyczajni szafarze, nie mogą jednak wypełnić tej funkcji z
powodu podeszłego wieku, choroby lub innej posługi duszpasterskiej; bądź liczba
przystępujących do Komunii jest tak duża, że sprawowanie Mszy świętej, czy też
udzielanie Komunii poza Mszą świętą zbytnio by się przeciągnęło bez pomocy
świeckiego jako szafarza Komunii.

Dokumenty Konferencji Episkopatu Polski

 Uchwała 240. Konferencji Plenarnej Episkopatu Polski (2 maja 1990) wprowadza
funkcję nadzwyczajnych szafarzy Komunii na terenie Polski. Uchwała precyzuje, iż

biskupi diecezjalni mogą powoływać do funkcji nadzwyczajnego szafarza Komunii
Świętej mężczyzn w wieku od 35 do 65 lat. Kandydaci powinni odznaczać się
właściwym życiem moralnym i pobożnością, mieć wykształcenie minimum średnie i
znać podstawowe prawdy teologiczne, zwłaszcza odnoszące się do Kościoła, Mszy
świętej i Eucharystii. Biskup może polecić kandydatowi udział w kursie teologicznym
lub zażądać egzaminu. Funkcja ta powierzana jest na rok, a potem przedłużana. Przed
powołaniem i każdym przedłużeniem powołania kandydaci muszą odbyć co najmniej
trzydniowe rekolekcje. Braciom zakonnym można obniżyć granicę wieku. Główne
zadanie szafarzy polega na regularnym zanoszeniu Najświętszego Sakramentu
chorym. Dzięki istnieniu szafarzy, pobożni wierni, którzy ze względu na chorobę lub
podeszły wiek nie mogą chodzić do kościoła, mają możliwość przyjmowania Komunii
Świętej w każdą niedzielę.
 Episkopat Polski w swojej Instrukcji w sprawie formacji i sposobu wykonywania
posługi nadzwyczajnych szafarzy Komunii św. (21 – 22 czerwca 1991) przedstawił
zarys przygotowania do czasowego pełnienia funkcji nadzwyczajnego szafarza
Komunii przez świeckich, a także precyzował, w jaki sposób świeccy powinni
rozdzielać Komunię. W czasie Mszy Świętej jest ubrany albę, uzupełnioną o humerał i
cingulum, i w takim stroju udziela Komunii. Zanosząc Komunię do domu osoby
starszej, chorej lub do szpitala, ubrany jest w odświętny strój świecki.
 W swoich najnowszych Wskazaniach Konferencji Episkopatu Polski odnośnie do
nadzwyczajnego szafarza Komunii św. (9 marca 2006), polscy biskupi wprowadzili
pewne ułatwienia w uzyskaniu czasowego wyznaczenia do rozdzielania Komunii
Świętej. Ordynariusz może wyznaczyć na szafarzy nie tylko mężczyzn, ale też siostry
zakonne i niewiasty życia konsekrowanego [6] . Ponadto obniżono dolną granicę wieku
do 25 lat.

NADZWYCZAJNY SZAFARZ KOMUNII ŚWIĘTEJ

W NASZEJ PARAFII:

Pan Jerzy Garus